مهریه چیست؟
مالی که در اثر ازدواج مرد مستلزم میشود آن را به زن بدهد و زن مالک آن مال میشود را مهر یا صداق که به فارسی کابین گفته شده است.
مهریه تنها در حقوق ایران مبتنی بر سنت و مذهب است و در حقوق غربی نمیتوان نظیر آن را یافت کرد.
مفهوم مهریه و اشتباهات رایج در رابطه با مفهوم مهریه
برخی از غربیان با این تصور که بسیار برای ما تعجب برانگیز بوده است مهریه را در واقع بهای فروش زن میدانند و این طرز فکر را بدون هیچ دلیل قانع کننده و بدون هیچ اطلاعات درستی در میان برخی از ایرانیان هم رواج دادهاند که بسیار غلط و کاملا خلاف مفهوم مهریه است.
اگر بخواهیم واضح و صریح این موضوع را برای شما توضیح دهیم باید بگوییم بر خلاف تصور اشتباه غربیان هیچ کس نمیتواند خود یا دیگری را در مقابل مالی بفروشد.
از زمانی که برده فروشی لغو شده انسان هیچگاه موضوع حق واقع نمیشود، بلکه همیشه طرف حق است.
دلیلی مهم مبنی بر اثبات این موضوع که مهریه یک خرید و فروش نیست، این است که در خرید و فروش قیمت باید هنگام معامله تعیین شود و به طور کامل معین و معلوم باشد وگرنه قرارداد باطل است، ولی در نکاح دائم تعیین مهر شرط صحت قرارداد نیست و در نکاح ممکن است هیچ مهری تعیین نگردد. در این صورت زن پس از نزدیکی مستحق مهرالمثل خواهد بود.
مزایای مهریه برای زن
امروزه تعیین مهرهای سنگین معمول شده است که عیوبی دارد و میتوان آن را سدی در راه تشکیل یک خانواده دانست، معهذا مهر که مرد از جانب خودش به زن میدهد میتواند تا حدی جبرانی برای کمبود سهمالارث زن در حقوق ما باشد.
مهر در عرق نشانهی ارج و احترامی و ارزشی است که یک مرد برای زن قائل میشود و نشانهی تعهد شوهر در خصوص تأمین زندگی برای زن است.
گاهی مهر که به طور معمول هنگام انحلال ازدواج مطالبه میشود، مانعی برای گسستن پیوند زناشویی و یک تضمین برای ادامه و دوام ازدواج به شمار میآید.
در برخی از موارد در وقوع طلاق، مالی که زن به عنوان مهرش از مرد میگیرد، از درماندگی و پریشانی زن برای ادامه زندگی جدیدش جلوگیری میکند و هم منبع تأمین بعضی از مخارج زندگی زن است و در زندگی جدید او بسیار مؤثر است.
تعیین مهر در عقد ازدواج ۱-مهرالمسمی: یعنی آنچه که در عقدنامه نام برده شده است.
۲-مهرالمثل: درصورتی است که اولا در عقدنامه ذکر نشده باشد ثانیا بعضی از مصادیق آن این است که بعد از عقد نزدیکی صورت گیرد و معلوم شود که عقد باطل بوده است یا اینکه در صورتی که در عقد مهریه ذکر نشده باشد نزدیکی صورت گیرد و بعد منجر به طلاق شود در اینجا خانم در هر صورت مستحق مطالبهی مهرالمثل است. برابر ماده ۱۰۹۱ تعیین مهرالمثل براساس اوضاع و احوال عرف (همسن و سالهای خانم درجامعه) مشخص میشود.
۳-مهرالمتعه: متعلق به جایی است که در عقدنامه مهرالمثل یا مهرالمسمی ذکر نشده است و قبل از نزدیکی طلاق صورت گیرد در اینجا زن مستحق مهرالمتعه است. اوضاع و احوال مالی مرد تعیین کننده است برخلاف نفقه که در آنجا اوضاع و احوال زن را درنظر میگرفتند.
شرایط مهریه
۱-مالیت داشته باشد: مال ممکن است مالیت داشته باشد یعنی دارای ارزش اقتصادی باشد. مالیت با ملکیت متفاوت است. فرض کنید یک چوب کبریت مالکیت دارد یعنی اینکه قطعا متعلق به کسی است و این حق متصور نیست که بتوان از قوطی کبریت کسی چوب کبریت برداشت، ولی مالیت ندارد یعنی کسی در مقابل چنین چیزی، چیزی را پرداخت نمیکند.
۲-قابل تملک باشد: ارزش اقتصادی و خرید و فروش داشته باشد، قابل تملک باشد یعنی این مال را زن به تواند مالک شود چون بعضی از اموال تملک ناپذیرند. مثل اموال عمومی و موقوفات که از این دسته اموال هستند. یعنی کسی نمیتواند مال موقوفه را مهریه زنش قرار دهد برای اینکه این مال تملک نمیگذیرد و کسی نمیتواند مالک آن باشد. بایستی مالی به عنوان مهریه قرار داده شود که مالکیت پذیر باشد و میتواند عین معین، کلی، منفعت یا خدمات باشد.
عین معین: مثلا مهریه خانمی آپارتمان است که حتما باید موجود باشد وگرنه مهر باطل است اما عقد صحیح است.
کلی: مهریههایی که درحال حاضر در عقدنامهها رواج دارد در قالب کلی است،مثل سکهها که بر ذمه مرد است و وجود ندارد و تا زمانی که تعیین نکنند کلی است.
منفعت: مثلا در عقدنامهای ذکر شود مهریه خانم اجاره فلان مغازه است.
خدمات: مثلا مسافرتهایی که الان درنظر میگیریم مسافرت حج، کربلا، پنج قاره جهان و…
این مهریه حتما لازم نیست که متعلق به شوهر باشد مالی که متعلق به دیگری باشد نیز میتواند باشد به شرطی که با اذن خودش باشد، مال مجهول نباشد که رفع جهالت به سه طریق مقدور است: جنس – وصف – مقدار
مال مردد نباشد. مثلا این مغازه یا آن مغازه مهریه زن باشد.
مالی که به عنوان مهریه معرفی میشود منفعت عقلایی داشته باشد. شرعا هم مالیت داشته باشد. مشروبات الکلی، گوشت خوک، خون و… نمیتوان به عنوان مهریه قلمداد کرد.
شوهر قدرت بر تسلیم داشته باشد یا مالک باشد. قدرت بر تسلیم طریقت دارد و موضوعیت ندارد. مثلا اقرا در مسائل کیفری طریقت دارد نه موضوعیت، یعنی ممکن است به واسطه اقرار ثابت شود یا به واسطه اماره و قرینه، شهادت و…. در بحث بیع تسلیم مبیع توسط بایع طریقت دارد. اقرار در مسائل حقوقی موضوعیت دارد یعنی وقتی که اقرار کرد تمام میشود.جایی که موضوعیت مطرح است باید خودش باشد و جایی که طریقت مطرح است یعنی یکی از این راهها است.
بنابر این در بحث خودمان که میگوییم قدرت بر تسلیم یعنی برای مرد امکان آن باشد.
تبصره ذیل ماده ۱۰۸۲
فرض کنید خانمی درسال ۶۰ با مهریه ۱۰۰۰۰۰ تومان عقد کرده است. اگر الان بخواهد مهریه خود را بگیرد باید به نرخ روز محاسبه شود.
تفاوت مهر با شیربها و باشلق
مهر در اصل یک نهاد حقوقی است و با شیربها و باشلق که در برخی از نقاط انجام آن رایج است و به این صورت است که شوهر باید علاوه بر مهر، شیربها و باشلق را برای جلب رضایت و موافقت با ازدواج به پدر و مادر و خویشان عروس بدهد، متفاوت است و فرق دارد.
این درست است که مهر مالی است ولی در واقع هدیهای است از طرف مرد به زن و خویشان زن را حقی نسبت به آن نیست.
شیربها و باشلق متعلق به زمانی است که اولیا دختر، او را از طریق ازدواج میفروختند.
امروزه این کار خوشبختانه کمتر دیده میشود و در نقتط ایران تنها شیربها هنوز رایج است که به طور واقع جزئی از مهر است که نقدا از طرف والدین برای دختر دریافت میشود و به مصرف و خرید جهیزیه او پرداخت میشود.
در چه شرایطی مهریه به زن تعلق نمیگیرد
بر طبق توضیحی مختصر از مادهی ۱۰۸۲ قانون مدنی:
به موجب عقدنامه، یه زن مهریه تعلق میگیرد و زن اختیار دارد هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.
در سند ازدواج پرداخت مهریه یا عندالمطالبه است یا عندالاستطاعه که در هر دو مورد زن، از شوهر خود استحقاق مطالبه تمام مهریه را دارد.
انواع مهریه
دو نوع مهریه وجود دارد:
عندالمطالبه
عندالاستطاعه
بین این دو نوع مهریه فرقی وجود دارد که در قسمت ذیل آن را برای شما توضیح میدهیم.
در مهریه عندالاستطاعه امکان جلب زوج و امکان ممنوع الخروج کردن او وجود ندارد و تنها در زمانی که مالی از زوج به دادگاه یا اداره اجرای ثبت ارائه شود، از بابت مهریه توقیف میشود و زمانی که مالی نباشد، امکان وصول مهریه نیست.
جمع بندی درخصوص موضوع مهریه در طلاق
در این مقاله ما سعی کردیم تا توضیحاتی در رابطه با موضوعاتی مربوط به مهریه برای شما جمعآوری کنیم و آن را به بهترین نحو ارائه دهیم تا شما در مواقعی که نیاز به فهمیدن سری مطالب دارید، به راحتی آن را بیابید و از آن نهایت استفاده را ببرید.
در ابتدای این مقاله برای شما توضیحی در رابطه با معنای اصلی مهریه آورده شده است تا شما بتوانید قبل از هر چیزی با معنای اصلی مهریه آشنا شوید. مهربه در واقع در دین اسلام و مذهب ما وجود دارد و در اثر ازدواج آن مال از مرد به زن داده میشود.
در بخش بعدی مفهوم درست و مفهوم اشتباه رایج در بین فربیان در رابطه با مهریه آورده شده است تا تصورات غلط مردم در رابطه با مهریه را به راستی پاک کند.
مهریه مزایایی دارد که بعد از ازدواج به نفع زن است و زن میتواند نهایت استفاده درست را از آن ببرد و زندگی جدید خود را با آسودگی شروع کند و کم کم جایگاه خود را به عنوان زنی مستقل ومجرد در جامعه بدست آورد و برای خود جای پای محکمی به ارمغان بیاورد.
چگونگی تعیین مهرو شرایط اصلی آن از قسمتهای مهمی است که خانمها باید در رابطه با آن اطلاعات زیادی را کسب کنند تا بتوانند خودشان همه جوانب را با توجه به شرایط خودشان در نظر بگیرند و بسنجند.
بعضی از افراد مهریه، شیربها و باشلق را یکی میدانند که کاملا باوری اشتباه است و در این مقاله فرق اصلی و معنای هرکدام آمده است.
ما تمام سعی خود را در راستای ارائه مقالهای مورد قبول و کامل گردآوری کردهایم و امیدواریم شما نهایت رضایت و استفاده را از آن برده باشید.